De lokale vrouwengroepen in de wijken waren opgezet met het wekelijks bezoek van verpleegster Yhan en dokter Elly. In tegenstelling tot wat ik dacht vonden ze het vele voorbereidingswerk niet te belastend. In overeenstemming met wat ik dacht staken ze daar heel wat tijd in: Ze gingen langs van huis tot huis om een lijst te maken van mensen die zouden komen naar de kliniek. Sommige groepen gingen langs bij politici om gratis medicatie te vragen, om toestemming te vragen om het lokale basketbalveldje of de kapel te gebruiken waar men de inschrijvingen kon regelen, de klacht registreren, bloeddruk, koorts en gewicht meten. Het prestige van Gabriela is verhoogd in wijken waar Gabriela nog niet zo lang actief is. Een lokale Gabriela-medewerkster lachte dat ze na de start van het gezondheidsprogramma regelmatig wordt begroet met "Gabriela ako", ("ik ben Gabriela").
In elke wijk was er al een gezondheidscomité opgezet door Gabriela. Dat zijn twee tot vijf vrijwilligsters, wiens taak het is om in de wijk de gezondheidssituatie op te volgen. Naast gezondheidscomités zijn er in de meeste wijken ook jongerencomités, pro-gay-comités, propaganda-teams etc. In de meeste wijken werd er ook gemeenschappelijk medicatie aangekocht en aan goedkope prijzen verspreid.
37% van de consultaties waren voor zelflimiterende (bijvoorbeeld verkoudheid) en psycho-somatische ziekten (bijvoorbeeld hoofdpijn door stress). Dat zijn zaken die geen consultatie vergen. (Eigenlijk weet ik niet hoeveel dat in Belgie is in een gemiddelde huisartspraktijk). 4% van de patiënten hadden bronchitis of longonsteking. Dit kan door een gezondheidsvrijwilliger onderzocht en behandeld worden.
28% van de consultaties ging over 'repro-health' zoals ze hier vrouw-specifieke gezondheidszorg noemen. Er werden 199 cervix-uitstrijkjes genomen waarvan er 155 gelabeld werden als "marked inflammation" (en eerlijk gezegd ben ik er nog niet uit of dat nu behandeld moet worden of niet). Vanwege het hoge risico op infecties hebben we al deze vrouwen gratis behandeld. Twee vrouwen hadden lichte metaplastische afwijkingen. 48 vrouwen kwamen op zwangerschapsonderzoek. Voor familie-planning was er al een heel groot deel opvoedingswerk verricht door Gabriela. De meeste vrouwen hebben 2 tot 4 kinderen, gebruiken een anticonceptie-middel (pil, spiraal of sterilisatie). Elke vrouw start met borstvoeding, maar vele stoppen snel omwille van "te weinig melk". Door de agressieve promoties van Nestlé is borstvoeding uit het collectief geheugen verdwenen. En zelfs nu wordt er nog reclame gemaakt voor aanvullende poeders tot in de boekjes waarin men de vaccinatie van kinderen bijhoudt toe.
Bij 5% van de patiënten vermoedde Yhan (die ook consultatie deed) of ik tuberculosis. Omdat er een langdurige zwelling van een klier was (primair complex bij kinderen) of omdat er langdurig hoesten was of vermagering. Waarschijnlijk is dat een onderschatting. In de Filippijnen wordt 1 op 10 mensen geconfronteerd met tuberculose. Met geld van de WHO (World Health Organisation) zijn er door de regering DOTS-programma's opgestart waar mensen met makkelijk aantoonbare tuberkel-bacillen in hun slijmen (zogenaamde positieve sputum) gratis tuberculose-medicatie krijgen. Tekorten:
- bij 50% van de mensen die actieve tuberculose hebben zijn de bacillen niet direct aantoonbaar in het sputum.
- de medicatie wordt dagelijks ter plekke uitgedeeld, wat de therapietrouw ten goede komt, maar voor een moeder met 3 kleine kinderen en een huishoudbudget van 1 euro is het niet altijd haalbaar gemiddeld 4 uur van transport en wachttijd te besteden om aan de medicatie te geraken.
- er zijn geen gratis geneesmiddelen beschikbaar voor kinderen.
Zelfs de openbare gezondheidszorg is onbetaalbaar voor het gros van de bevolking. Zo zag ik een arbeider met een gebroken enkel die al 4 dagen aan het sparen en lenen was om de RX te betalen die de dokter voorschreef. En er was die jongen met een gesprongen appendicitis. Hij zweeg over zijn pijn om zijn ouders niet op kosten te jagen. Eerder schreef ik al over de 5 kinderen met aangeboren hartafwijkingen die ik zag. Geen enkel van hen had een adequate behandeling en 3 van hen waren nooit verder onderzocht door een specialist. De consultatie bij de dokter is gratis in de openbare ziekenhuizen maar voor RX, labo-onderzoek moet betaald worden. En dat terwijl het transport naar het ziekenhuis vaak al een onbetaalbare kost is.
Medicatie is onbetaalbaar. Vooral voor chronische ziekten zoals schildklierstoornissen, epilepsie, diabetes, hypertensie is dat het geval. Van de 4 zware epilepsie-patiënten nam er geen enkele onderhoudsmedicatie. De medicatie voor deze ziekten is even duur in de Filippijnen als in België, en soms zelfs duurder. Zo zag ik een diabetes-patiënt die zijn 2 restaurants verkocht om diabetes-medicatie te kopen en na verlies van inkomen achterbleef zonder medicatie en met een levensgevaarlijke suiker van 500 mg%. Blijkbaar is het voor de farma-giganten winstgevender dure medicatie te verkopen aan de 15% hogere klasse en betere middenklasse dan aan lage prijzen voor een grote "doelgroep".
Ziekte wordt veroorzaakt door de penibele levensomstandigheden. Bijvoorbeeld: Worm-infecties voor de mensen van Tondo die naast een slachthuis wonen. Astma voor de arbeidersgezinnen van Alabang die letterlijk in een tunnel hokken naast een snelweg met aan de andere kant zware industrie.
65% van de kinderen had een lichaamsgewicht lager dan het normale voor hun leeftijd. 8% had tekenen van acute ondervoeding. Dit resulteerde onder andere in verschrikkelijke huidinfecties bij kinderen tussen 1 en 3 jaar.
De mobiele klinieken hebben ook minpunten en sluiten niet helemaal aan bij het concept van Gabriela en G3W-intal om vooral rond opleiding en bewustmaking te werken. Ontstaan van afhankelijkheid en overdreven of zelfs valse verwachtingen van de "witte dokter" zijn een risico. Zeker in een land waar gezondheidszorg sterk gecommercialiseerd is, is het concept van "gezondheid" vaak: dure onderzoeken en straffe vitaminen, dit alles te koop.
Met de mobiele klinieken nemen we vaak het werk uit handen van het weinige dat er bestaat aan basisgezondheidszorgen van de regering. Zo werd de dokter van het wijkkliniekje in Veterans quasi werkloos omdat de mensen op donderdag liever naar de nieuwe dokter van Gabriela kwamen. Of gingen vrouwen niet meer naar hun zwangerschapsopvolging in het lokale centrum omdat ze toch bij Gabriela terecht konden.
Na een uitgebreide discussie met de Gabriela-medewerksters uit de verschillende wijken, namen we dan ook het besluit om niet meer wekelijks consultatie te voeren, maar meer te focussen op de verdere opleiding van de gezondheidsvrijwilligsters en contacten te leggen met ziekenhuizen om een betere doorverwijzing toe te laten. Ook zouden we nieuwe Filippijnse dokters willen aantrekken die beschikbaar zijn voor consultatie in de wijken.
Getuigenis ontvangen van Geneeskunde voor de Derde Wereld (G3W)