Vitas is een van de wijken waar het gezondheidsprogramma van Gabriela loopt. De eerste groep gezondheidswerkers hier zijn Nattie, Lita en Chona. Ze kregen hun eerste opleiding in 2002. Ondertussen zijn ze heel actief in alle facetten van het werk van Gabriela: gezondheidswerk zoals toezicht op het apotheekje, de verhuur en onderhoud van het aerosol-apparaat en het bezoek aan chronisch zieken, maar ze organiseren ook alfabetisatiecampagnes, zetten mee pro-gay afdelingen op voor de homo's en lesbiennes, en mobiliseren voor betogingen.
Het is een lange weg vooraleer gewone vrouwen uit de sloppenwijken, met hun eigen grote problemen, zich met die overgave voor hun hele gemeenschap inzetten. Om de nieuwe groep opgeleide gezondheidswerkers te betrekken bij het werk, worden er in elke 'straat' gezondheidscommitees opgezet. Het gezondheidscommitee van 'Road 10', dat zijn de krothuisjes onder de brug van de grote weg - vroeg of er geen medisch onderzoek kon komen in hun straat.
In de voormiddag hielden we een gezondheidsdiscussie met de talrijk opgedaagde moeders en vaders. De vrouwen somden als problemen op: hoest, astma, koorts en ongevallen (de huisjes liggen zoals gezegd onder een brug, tussen het water en een grote havenweg); er zijn al verschillende kinderen verdronken en overreden. Hun oplossing, verzuchting is vooral: veel medicatie... vooral vitaminen. Ironisch genoeg spenderen moeders vaak hun laatste centen aan medicatie voorgeschreven door privé-dokters. Zo was er een gezond borstgevoed kind van 10 maanden met een hoest zonder koorts en zonder ademhalingsnood die maar liefst 6 medicaties kreeg voorgeschreven: cefalexine, carbocisteine, phenylproponolamine, chlorphenamine en multivitamine. Prijskaartje: 450 peso, het familie-budget voor 3 dagen eten.
Ik probeer hen te overtuigen dat kinderen meestal wel zonder dokters en pillen kunnen maar niet zonder moeder (sommige kinderen worden door de moeders achtergelaten om te gaan werken) en degelijk voedsel. Er volgt een gesprek over eten. "Als we eten willen kopen, vissen we eerst een paar kilo vuilnis uit de rivier, dat verkopen we." "Soms is er geld, en dan koop ik een ei voor mijn kind, gekookt, want houtskool is duur." "Vaak eten we pagpag, onze mannen gaan de afval van Jollibee (een locale fastfoodketen) halen en dat kunnen we vermalen." "Je kan hier ook gekookt koeienbloed van het slachthuis kopen." Voor het eerst in de Filippijnen maak ik mee dat er geen tijd wordt genomen voor de lunch. De hele dag door wordt er af en toe een snoepje (1 peso) of een koekje (2 peso) gekocht. Dat houdt de kinderen zoet... En dan zijn er ook nog verhalen van dokters die tegenadvies geven voor borstvoeding in geval van astma, die zeggen dat eieren ongezond zijn voor een kind met koorts, etc ...
Als Mykel, de verantwoordelijke van Gabriela in Vitas, vertelt dat het budget voor gezondheidszorg minder dan 1/5 is dan dat voor defensie (respectievelijk 9.98 miljard peso en 52.61 miljard in 2006) zijn de mensen heel kwaad. Een moeder zegt: "Als dat zo zit, is mijn plaats op de betogingen."
In de namiddag onderzoek ik samen met Nattie, Lita en Chona de kinderen. Lita registreert en probeert orde in de chaos te scheppen. Chona doet de anamnese, en Nattie onderzoekt de patienten. Vooral de kinderen tussen 1 en 5 jaar zijn ondervoed, met de borstgevoede kinderen valt het nogal mee. Bijna alle kinderen snotteren en reutelen, maar als ze geen ademhalingsnood hebben, geen koorts of een grote klier van de tuberculosis laat ik het maar zo. Er zijn ook enorm veel kinderen met worm-infecties en veel huidinfecties; de gekende furonkels op het hoofd (handtekening van ondervoeding) en een jongen met een enorm abces op zijn arm.
Het meest verontrustende is een ondervoed kind van 1 jaar met een longontsteking. Een van de moeders van het health commitee probeert het borstvoeding te geven, maar het kind is het drinken aan de borst verleerd. De moeder liet het 3 maand geleden achter om te gaan werken als huismeid. Ze stuurt geld op naar haar zus om melk te kopen, maar die vergokte het geld. Ze heeft zelf 3 kinderen en kan de zorg voor haar 2 neefjes niet aan, meestal laat ze ze de hele dag in een hangmat liggen. We bespreken het geval tijdens de lunch (wij hebben wel eten...): het lokale gezondheidscommitee neemt het op zich om het geval met de vader te bespreken. Later verneem ik dat de vader samen met Thelma, het hoofd van het gezondheidscommitee naar het Gabriela-kantoortje is gekomen om het kind te aerosollen en er toegenomen toezicht is of de zus de melk koopt.
Armoede heeft soms een heel lelijk gezicht... en het is niet aan mij westerling om moraliserend te doen over de gokverslaafde tante, maar het is wel een geruststelling dat de 'druk' van de organisatie dingen kan veranderen.
De band tussen medisch en politiek werk is hier sterk. Hoewel ik besef dat dat omstreden is, lijkt ze mij onvermijdelijk. In een economisch-politiek systeem dat toelaat dat honderdduizenden mensen in omstandigheden zoals die onder de brug leven, is verzet de enige optie.
door Elly Van Reusel